Külliye, toplumsal etkinliklerin çeşitli kurumlar bağlamında bir araya geldiği ve faaliyette bulunduğu İslam toplumlarının en önemli kurumlar kompleksidir. Medrese, tekke şifahane, kütüphane, arasta, cami gibi kurumlardır bunlar. Bu kurumlarda edebiyat, sanat, müzik, din, bilim gibi faaliyetler gerçekleştirilir, öğrenciler yetişir, hastalar şifa bulur, yolcular misafir olarak kalır, insanlar kişisel dünyalarını geliştirirdi. Özellikle mahalle boyutunda yerleşen külliyeler mahallenin özel durumları çerçevesinde çeşitli ihtiyaçları karşılayan ortak bir mahalle yaşam kimliği ikame eden platformlardı. Bayrampaşa Külliyesi de böyle bir fotoğrafın parçasıdır.
Bayrampaşa Külliyesi, Haseki Mahallesinin içine yerleşiktir. Bizans’tan beri bu çevredeki adlar kadınlarla ilgilidir. Haseki semtinde dolaşan bir kadın ruhu vardır adeta. Bu ruh zaferin simgesi olarak Arcadious meydanında, Keyci Hatun mescitte, azametli bir kadın olarak haseki külliyesinde, esnaf biri olarak Avrat Pazarı’nda, hayırsever bir kadın olarak Bayrampaşa Tekkesinin Hanımlar Eğitim ve Kültür Vakfı'nda dolaşır.
Bayrampaşa Külliyesi, Fatih İlçesi Haseki semti Keyci Hatun mahallesinde, ünlü Haseki Külliyesinin karşısına yerleşiktir. Haseki kadın sokağı (ki meşhur Avrat Pazarı’nın kurulduğu yerdir) külliyeyi ikiye ayırır. Sokağın doğusunda medrese, sıbyan mektebi ve dükkanlar yer almakta, batısında ise tekke, derviş odaları, semahane, şadırvan sebil, hazire yapıları bulunmaktadır.
17. yüzyılın yapılarında kullanılan özelliklere has küçük ölçekli Osmanlı külliyelerini temsil eder. Yapıldığı yüzyıldan bu yana çeşitli onarımlardan geçen külliyenin, sıbyan mektebi dışında kalan yapıları esas özelliklerini aynen korumuşlardır.
“Bir dua ile dendi tarihi
Teşnegan-ı cihane oldu sebil”
(1044 Hicri / 1635 Miladi)
Külliyedeki sebilin üzerindeki yazıtta bulanan bu satırlar yapılış tarihinin 17.yy da olduğuna dair bilgi vermektedir. Bayrampaşa Külliyesinin mimarı, dönemin Hassa Başmimarı Kasım Ağa olduğu düşünülmektedir. Dönemin haşmetli padişahı IV. Murat’ın sadrazamı olan Bayrampaşa tarafından yaptırılmış sadrazam külliyesidir.
Günümüzde, içinde Sadrazam Bayram Paşanın Türbesi, külliyenin tekke bölümü, sebili, derviş odaları, semahanesi ve şadırvanının olduğu bölüm HANIMLAR EĞİTİM VE KÜLTÜR VAKFI’nın merkezi olarak kullanılmaktadır.
Geçmişte bütün sosyal tabakaların sorunlarını çözen, aynı akıl ve aynı gönül etrafında birleşen akılların bir araya geldiği, paylaşmacı ve adil bir toplumsal düzenin kurumsal örgütü olan Külliyeler günümüzde ki sivil toplum girişimlerini asırlar öncesinde hayata geçirmişlerdir. Hanımlar Eğitim ve Kültür Vakfı ’da; mekanın ruhunu bugün içinde bulunduğu BAYRAMPAŞA KÜLLİYESİ’nde verdiği hizmetlerle sürdürmeye çalışmaktadır.
